HPA – oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (oś HPA)
    Trening siły mięśniowej, jak każda inna forma wysiłku fizycznego, jest dla organizmu stresem. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) stanowi hormonalną sieć, która jest aktywowana podczas sytuacji stresowych. Reakcja stresowa jest uruchamiana w sytuacji np. zagrożenia życia, przy zmianie temperatury otoczenia, pod wpływem emocji towarzyszących w dniu codziennym, w związku ze zmianą diety, czy nawet celową redukcją masy ciała. Wszystkie tego typu zdarzenia uruchamiają oś HPA.

    Wysiłek fizyczny jest bardzo mocnym aktywatorem osi HPA. Rekcja stresowa w tym przypadku wiąże się głównie z koniecznością zabezpieczenia potrzeb energetycznych podczas wysiłku fizycznego, a tym samym ma ścisły związek z narastającymi reakcjami katabolicznymi organizmu. Stan ten utrzymuje się w czasie trwania treningu i, w zależności od specyfiki wysiłku fizycznego, nawet do kilku godzin po jego zakończeniu. Spośród różnych metod treningu siły mięśniowej, katabolizm jest najbardziej zauważalny w treningu połączonym z celową redukcją masy ciała. Redukcja, nawet gdy dotyczy głównie obniżenia poziomu tkanki tłuszczowej, jest związana z koniecznością wprowadzenia w organizmie dominacji stanu katabolicznego. Nie ma możliwości wprowadzenia stanu katabolicznego jedynie w stosunku do tkanki tłuszczowej, stan ten zawsze dotyczy w znacznym stopniu także tkanki mięśniowej.

    Czynnikami istotnie wpływającymi na wielkość katabolizmu mięśniowego podczas i po zakończeniu treningu siły mięśniowej, to wartość stosowanego obciążenia zewnętrznego, obszar mięśniowy pobudzany do pracy i wartość stosowanej objętości wysiłku. Katabolizm mięśniowy jest bezpośrednio związany z osią HPA i jest pierwszym etapem w procesie późniejszej adaptacji treningowej. Główne systemy człowieka biorące udział w reakcji stresowej to układ współczulny i oś HPA. Układ współczulny, jako część autonomicznego układu nerwowego, odpowiada za przygotowanie organizmu do funkcjonowania w sytuacji stresowej. Jego zasadnicze wysiłkowe działanie polega na stymulowaniu nadnerczy do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny, przyspieszeniu pracy serca, zwiększeniu dostawy glukozy do pracujących mięśni. Oś HPA zostaje uruchomiona później niż układ współczulny, po okresie kilku minut lub godzin od wystąpienia bodźca treningowego. Podwzgórze wydziela hormon kortykoliberynę (CRH), który pobudza przysadkę do wydzielania hormonu kortykotropiny (ACTH).

Więcej w kwietniowym numerze Muscular Development

       Trening siły mięśniowej, jak i jego efekty są postrzegane poprzez pryzmat stosowanych obciążeń zewnętrznych, liczbę serii, liczbę powtórzeń czy czasu trwania przerw wypoczynkowych pomiędzy poszczególnymi wysiłkami. Oprócz samego nakładu pracy fizycznej towarzyszącej jednostce treningowej, należy wziąć pod uwagę równie wysokie obciążenie psychiczne, jakiemu jest poddany uczestnik treningu. Dla utrzymania równowagi czynnościowej organizmu podczas wysiłku fizycznego ważne jest przede wszystkim pokrycie całkowitego wydatku energetycznego. Tempo pokrycia wydatku energetycznego zależy od dostępności substratów służących do resyntezy adenozynotrójfosforanu (ATP), jedynego bezpośredniego źródła energii. Proces ten i efektywność jego działania zależy od autonomicznego układu nerwowego, układu krążenia, a także od działania układu endokrynnego. Układ wewnętrznego wydzielania stanowi ważny system regulacyjny organizmu. Niniejszy artykuł jest poświęcony jego podstawowym funkcjom i zadaniom, jakie spełnia podczas wysiłku fizycznego.

       Głównym zadaniem układu wewnętrznego wydzielania jest utrzymanie homeostazy, różnicowanie i wzrost komórek. Celem każdej jednostki treningowej jest zaburzenie homeostazy i zmuszenie organizmu do odbudowy, a tym samym do uruchomienia procesu wzrostu masy mięśniowej oraz wartości jej siły. Hormony, oprócz działania kontrolującego homeostazę, odpowiadają również za procesy metaboliczne w komórkach oraz ogólnie – za procesy wzrostu i rozwoju organizmu. Aktywacja układu endokrynnego jest regulowana poprzez autonomiczny układ nerwowy. W układzie endokrynnym czynniki nerwowe oraz hormonalne wpływają na uwalnianie przekaźników chemicznych do krwi, które oddziałują tylko na wybrane komórki za pośrednictwem swoistych receptorów komórkowych.

       Hormony mogą działać na:

- komórki, przez które zostały wydzielone (działanie autokrynne)

- sąsiednie komórki (działanie parakrynne)

- komórki odległe, hormony są przenoszone przez układ krwionośny (działanie endokrynne).

       Hormony są też wydzielane przez komórki nerwowe (np. neuroprzekaźniki). Mogą oddziaływać na inne komórki nerwowe lub też za pomocą krwi docierać do odległych komórek docelowych.

       Hormony, oprócz różnych funkcji działania, są odmienne także pod względem budowy chemicznej. Rozróżniamy:

1. Hormony pochodne aminokwasu tyrozyny, są syntetyzowane w tkance chromochłonnej (aminy katecholowe) oraz w gruczole tarczowym (tyroksyna i trijodotyronina).

2. Hormony pochodne cholesterolu (hormony steroidowe). Cholesterol jest przenoszony do mitochondriów, gdzie ulega przemianie do pregnenolonu. Następne etapy syntezy zachodzą w gładkiej siateczce śródplazmatycznej. Hormony steroidowe są produkowane i wydzielane w miarę potrzeby.

Więcej w marcowym numerze Muscular Development