Priobotyki

Odkrycie antybiotyków, to bezspornie jedno z największych osiągnięć człowieka na polu medycyny. To dzięki nim udało się zminimalizować śmiertelne skutki wielu chorób i uratować mnóstwo istnień ludzkich. Każdy kij ma jednak dwa końce, a współczesna medycyna zdaje się być coraz bliżej tego drugiego. W dobie rosnącej w zastraszającym tempie oporności bakterii na powszechnie stosowane leki, coraz częściej powraca się do pierwotnych, podstawowych zasad zdrowego życia. U jego podstaw leży bezsprzecznie zdrowe odżywianie. Ostatnie badania naukowe wskazują na nowe możliwości leczenia wielu chorób dietą, w której na szczególną uwagę zasługują probiotyki.

Termin probiotyk pochodzi od greckich słów probios - dla życia i oznacza żywy mikroorganizm, który po spożyciu wykazuje korzystny wpływ na organizm gospodarza. Na początku XX wieku Ilia Miecznikow zwrócił uwagę na pozytywne działanie jogurtu zawierającego jeden ze szczepów bakterii kwasu mlekowego a tym samym zapoczątkował historię probiotyków w naszym życiu. Zanim jednak wprowadzono na rynek pierwszy celowo wyprodukowany produkt probiotyczny upłynęło aż 70 lat. Dziś mamy już pewien wybór żywności probiotycznej, chociaż o samych probiotykach wciąż wiemy stosunkowo niewiele.

Dotychczas wyizolowano zaledwie kilka szczepów probiotycznych, wśród których najlepiej zbadane i najczęściej stosowane są Bifido - i wspomniane już Lactobakterie. Kryteria, które postawili naukowcy tym korz ystnym dla nas drobnoustrojom, są bardzo surowe. Prawdziwy probiotyk to taki, który: pochodzi z naturalnej mikroflory jelitowej człowieka, potrafi przeżyć drogę przez nieprzyjazne kwaśne środowisko układu pokarmowego, a gdy dotrze już na miejsce, czyli do jelita, zdoła przylgnąć do jego ścianki i "założyć rodzinę". Żyjąc i rozmnażając się w organizmie człowieka ma nie tylko dodatnio wpływać na jego metabolizm, ale również nie wykazywać żadnych środków ubocznych.

Mechanizmy działania probiotyków nie zostały jeszcze do końca poznane. Wszystko jednak wskazuje na to, że są one niczym waleczni żołnierze, którzy, jeśli tylko jest ich pod dostatkiem, potrafią bronić naszego organizmu niczym profesjonalna armia. Uszczelniają w tym celu ściany nabłonka jelitowego tak, aby nie przedostawały się przez niego do krwi szkodliwe substancje. Ponadto w jakiś tajemniczy sposób komunikują się z naszym systemem odpornościowym prosząc o posiłki w postaci przybocznej gwardii ustroju - obronnych limfocytów. Do tego wygrywają z bakteriami chorobotwórczymi konkurencję o substancje odżywcze pozbawiając je w ten sposób niezbędnych środków do życia.

Wiele wstępnych badań dotyczących probiotyków wymaga jeszcze potwierdzenia i poszerzenia. Jednak nawet wyniki tych, które już mamy są bardzo obiecujące. Wynika z nich, że probiotyki poprawiają funkcjonowanie śluzówki układu pokarmowego, stymulują działanie układu odpornościowego, syntetyzują substancje odżywcze i ułatwiają ich biodostępność, łagodzą objawy nietolerancji laktoz y, redukują ryzyko pojawienia się alergii u obciążonych nim osób oraz zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych nowotworów. Istnieją również doniesienia, że przyjmowane doustnie niektóre szczepy probiotyczne np.: Lactobacillus rhamnosus GR-1 mogą zmniejszać częstotliwość powtarzania się infekcji bakteryjnych i grzybiczych pochwy.

Aby probiotyk mógł spełnić swoje zadanie, czyli skolonizować się, a następnie chronić nasz układ pokarmowy, musimy zadbać o jego właściwe odżywianie. I tu z pomocą przychodzą nam probiotyki - nie poddające się trawieniu składniki pokarmowe, którymi odżywiają się bakterie probiotyczne. Najczęściej stosowanymi prebiotykami są rozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego - inulina i oligofruktoza, występujące w wielu roślinach, na przykład: pomidorach, cykorii, porach, cebuli, czosnku, szparagach, bananach czy orzechach ziemnych. Badania wykazują, że obecność tych substancji w organizmie polepsza wchłanianie wapnia i magnezu z przewodu pokarmowego.

Z omawianym tematem związane jest jeszcze jedno pokrewne pojęcie - synbiotyk: produkt spożywczy zawierający zarówno żywe kultury dobrych bakterii, probiotyki, jak również ich nieożywioną pożywkę, prebiotyki. Produkty synbiotyczne określane bywają także mianem żywności funkcjonalnej, czyli takiej, która oprócz standardowych funkcji odżywczych organizmu posiada dodatkowo zdolność poprawy zdrowia, samopoczucia lub zmniejsza ryzyko występowania chorób. Musi być przy tym normalnym składnikiem codziennej diety, a więc nie występować w postaci tabletek, kapsułek, kropli czy innych farmaceutyków.

Na sklepowych półkach, zwłaszcza tych z żywnością dla niemowląt i małych dzieci, coraz częściej możemy spotkać tzw. produkty probiotyczne. Wybierając je pamiętajmy, że większość probiotyków jest stabilna tylko przez określony czas. Ważną rolę odgrywa również ich pakowanie i przechowywanie. Ekspozycja na tlen, ciepło i wilgoć zwykle powoduje ich zniszczenie, dlatego produkty probiotyczne powinny być przechowywane w suchym i chłodnym miejscu.

Producenci rzadko zamieszczają na opakowaniach szczegółowe instrukcje dotyczące zawartych w produktach substancji probiotycznych. Możemy je znaleźć praktycznie tylko na ulotkach dostępnych bez recepty preparatów farmaceutycznych. Zawarte w nich szczepy Lactobacillus rhamnosus pochodzą z przewodu pokarmowego zdrowych polskich dzieci. Ma to szczególnie ważne znaczenie, gdyż rodzime szczepy kolonizują przewód pokarmowy naszej populacji bez zmiany jego naturalnej flory bakteryjnej.

Probiotyczne środki farmaceutyczne mają tę przewagę nad spożywczymi, że zawierają znacznie więcej akt ywnych substancji. Tymczasem lekarze sugerują, że minimalna dzienna dawka probiotyku powinna wynosić od miliona do miliarda żywych bakterii, zaś terapeutyczna nawet do 100 miliardów!