Stosujesz sterydy anaboliczne? Uważaj na nerki! - marzec 2010

W procesie ewolucji fizjologia człowieka ukształtowała się tak, że zachowuje on optymalny stan zdrowia i działa najlepiej w warunkach, w których znajduje się najczęściej. Z biegiem czasu istoty ludzkie zaczęły odseparowywać się od natury, tworząc schronienia przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi, rozwijając handel w celu zapewnienia sobie bardziej zróżnicowanych i stabilnych źródeł pożywienia oraz odkrywając substancje oddziałujące na umysł i ciało, jak na przykład alkohol czy opium.

Mieszkańcy krajów wysokorozwiniętych, cieszący się luksusem posiadania własnych samochodów, sprzętu AGD oraz spożywający posiłki napakowane kaloriami, stali się ofiarami własnego sukcesu. Jak na ironię, społeczeństwa, którym dzięki stabilności politycznej i finansowej udało się osiągnąć najwyższy stopień rozwoju, dopuściły też do rozwoju epidemii obżarstwa, a to z kolei do erozji zdrowia fizycznego ich członków. Wygląda na to, że umiar we wszystkim to jednak najzdrowsze podejście do każdej dziedziny życia.

Celem kulturystów i zawodników fitness nie jest wyłącznie zdrowie, lecz maksymalizacja osiągów sportowych. Opinia publiczna postrzega takie osoby jako cieszące się najlepszym stanem zdrowia, jednak jeśli trening, dieta i stosowanie leków osiągną ekstremum, także i ci sportowcy padają ofiarą chronicznych dolegliwości. Dla wielu z nich codziennością jest zapalenie stawów, problemy z przyjmowaniem pokarmów czy efekty uboczne stosowania bądź nadużywania środków dopingujących lub produktów wspomagających odchudzanie. Niestety, przypadłości te są bardzo częste.

W sporcie najpowszechniej używane są sterydy anaboliczno-androgenne (SAA). Już w liceum większość młodych mężczyzn zapoznaje się z kolorowymi diagramami wskazującymi na to, że przedstawione na nich różnorakie efekty uboczne są nieuniknionymi konsekwencjami stosowania SAA. Zapominamy, że wśród wielu organów i układów ulegających uszkodzeniu przez SAA jest także ten niezbędny do przeżycia – nerki. Na plakacie „Zgubne efekty stosowania sterydów” widzimy umięśnioną postać w pozycji bicepsy przodem. Jej kolorowe wnętrzności oznaczone są strzałkami, a obok mamy prawdziwą wyliczankę efektów ubocznych związanych z SAA. Nerki są tam opatrzone jedynie ogólnikową informacją: „choroby nerek” i „kamienie nerkowe”. Ponieważ jednak nie są widoczne z przodu, nie zostały zaznaczone jaskrawym kolorem, nie ma nawet strzałek bezpośrednio na nie wskazujących.

Kamica nerkowa i inne choroby nerek to nie przelewki. Nerki to bardzo ważne organy, których zdrowie nauczyliśmy się przyjmować za oczywistość. Znane są słowa Jana Kochanowskiego: „Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz”. Większość ludzi nie myśli o nich, dopóki jest w stanie normalnie oddawać mocz, ale kiedy nerki pracują gorzej, zaczynają się poważne problemy. Jeśli nastąpi całkowite zatrzymanie ich pracy, śmierć staje się kwestią dni – chyba, że chory zostanie podłączony do aparatury do dializy. W nerkach mogą powstać również guzy, jednak nie ma doniesień o tym, że stosowanie sterydów anabolicznych zwiększa ryzyko ich wystąpienia. Stwierdzono za to, że u pewnego użytkownika SAA rozwinął się rzadki typ nowotworu nerek – guz Wilmsa.
Kamienie powstają w małych kanalikach nerek. Na początku są to malutkie kryształki, które jednak rozrastają się do takich rozmiarów, że mogą całkowicie zablokować przepływ moczu. Kiedy te kolczaste kryształki zaczynają się ruszać, lepiej żebyś akurat nie prowadził samochodu – podobno ból jest porównywalny z bólami porodowymi. Mówi się, że w skali od 1 do 10 ból często osiąga wartość 10. Istnieje kilka typów kamieni nerkowych i przyczyn ich powstawania. Literatura medyczna nie wspomina jednak o żadnej zależności między użyciem SAA a kamicą nerkową.
 
SAA a choroby nerek

Po prezentacji zorganizowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Nefrologiczne, w prasie pojawiła się informacja o możliwym związku pomiędzy okazjonalnym zażywaniem sterydów a chorobami nerek. Patolog Leal Herlitz i jego współpracownicy donieśli o swych odkryciach związanych z rozwojem i progresją FSGS, czyli ogniskowego segmentowego stwardnienia kłębuszków nerkowych. Badaniem objęto dwie grupy mężczyzn, u których wykryto tę chorobę charakteryzującą się bliznowaceniem komórek filtrujących krew i wydalających produkty przemiany materii do moczu. Kłębuszki nerkowe są również odpowiedzialne za zatrzymywanie i ponowną absorpcję niezbędnych biomolekuł, których ciało nie chce zmarnować ani stracić. Lekarze podejrzewają, że pacjent cierpi na FSGS, gdy następuje u niego spadek funkcjonalności nerek (co wykazują przeprowadzone testy laboratoryjne), a białko przedostaje się do moczu. Przy zdrowych nerkach w moczu nie ma protein, jeśli jednak jednostki filtrujące zaczynają szwankować, poziom białka w moczu zaczyna wzrastać i staje się on pienisty. Ostateczną diagnozę stawia się przeważnie po przeprowadzeniu biopsji nerek.

Przebadano dwie grupy osób: 10 mężczyzn, którzy przyznali się do wieloletniego przyjmowania sterydów anabolicznych (i innych środków dopingujących) oraz 10 chorobliwie otyłych mężczyzn. Członkowie obydwu grup cierpieli na FSGS. Wstępne badania laboratoryjne wykazały silniejsze obciążenie nerek oraz ich upośledzone funkcjonowanie u użytkowników SAA. Poziom kreatyniny we krwi, produktu pozostałego po metabolizmie kreatyny (tak, właśnie naszej kreatyny) usuwany z ciała właśnie przez nerki, był znacznie wyższy u użytkowników SAA (3,0 w porównaniu do 1,47 mg/dl – przeciętnie poziom kreatyniny waha się od 0,8 do 1,4 mg/dl). Ponieważ kreatynina jest wydalana z organizmu wyłącznie dzięki nerkom, jej poziom we krwi wzrasta, gdy organy te zaczynają niedomagać. Również poziom białka w moczu był znacznie bardziej podniesiony u grupy SAA. Gdy naukowcy przyjrzeli się pobranym z nerek tkankom, okazało się, że także i w tym przypadku rozmiar uszkodzeń był większy w grupie SAA. Badacze odnotowali bliznowacenie kłębuszków nerek i tkanki śródmiąższowej (odpowiedzialnej za filtrowanie moczu).
Przez ponad dwa lata ośmiu mężczyzn z grupy SAA znajdowało się pod obserwacją lekarzy. Wszyscy badani przestali zażywać sterydy i ograniczyli treningi. Mężczyznom przepisano odpowiednią kurację farmakologiczną. Jednego z nich bardzo szybko należało podłączyć do aparatury dializacyjnej, ponieważ zdiagnozowano u niego tzw. przewlekłą chorobę nerek (CKD). U pozostałych odnotowano poprawę: poziom kreatyniny we krwi spadł do maksymalnej wartości dopuszczalnej, a poziom białka w moczu znacznie się obniżył – choć u kilku badanych nadal przekraczał normę.

Cały artykuł można przeczytać w marcowym "Muscular Development"